Lịch sử trí tuệ nhân tạo – Phần một.
Trí tuệ nhân tạo (AI) ngày nay đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hiện tại của tất cả chúng ta. Nhưng để đạt đến trình độ như hiện nay, trí tuệ nhân tạo – AI đã trải qua một hành trình dài, rất dài, bắt đầu từ những giấc mơ táo bạo, rồi rơi vào những giai đoạn thất vọng sâu sắc, được gọi là “mùa đông AI”. Trong bài viết này, Góc Nhỏ Sài Gòn sẽ cùng với các bạn tìm hiểu giai đoạn sơ khai và những thời kỳ khó khăn nhất trong lịch sử AI.
1. Những ý tưởng sơ khai (Trước thế kỷ 20): Giấc mơ về trí thông minh nhân tạo
Mầm mống của AI có thể được tìm thấy trong các huyền thoại và truyền thuyết cổ đại. Từ những bức tượng biết đi của thần Hephaestus trong thần thoại Hy Lạp đến câu chuyện về người máy khổng lồ Talos canh giữ đảo Crete, hay những automaton (máy tự động) được mô tả trong các văn tự cổ, con người luôn mơ ước tạo ra những thực thể có khả năng tự động hóa các tác vụ phức tạp, thậm chí mang trong mình một dạng trí thông minh.
Trong lĩnh vực triết học, những nhà tư tưởng như Aristotle đã nghiên cứu về logic và suy luận, đặt nền tảng cho sự phát triển của các hệ thống dựa trên quy tắc – một trong những hướng tiếp cận ban đầu của AI. Đến thế kỷ 17, Gottfried Wilhelm Leibniz phát triển khái niệm về một bảng chữ cái tư duy (“characteristica universalis”), một hệ thống ký hiệu có thể biểu diễn mọi ý tưởng và cho phép suy luận logic một cách cơ học.
Thế kỷ 19 chứng kiến những bước tiến quan trọng trong lĩnh vực cơ học và toán học. Charles Babbage phát minh ra “Analytical Engine” (cỗ máy phân tích), một thiết kế máy tính cơ học đa năng, dù chưa bao giờ được hoàn thiện trong cuộc đời ông. Ada Lovelace, người được coi là nữ lập trình viên đầu tiên, đã nhận ra tiềm năng của cỗ máy này không chỉ trong việc tính toán mà còn trong việc xử lý các ký hiệu và tạo ra những “tác phẩm” khác, gợi mở về khả năng tạo ra “trí tuệ” của máy móc.
2. Sự ra đời của lĩnh vực AI (1950s): Hội nghị Dartmouth và những kỳ vọng ban đầu
Thuật ngữ “Trí tuệ Nhân tạo” chính thức được John McCarthy đặt ra vào năm 1956 tại Hội nghị Dartmouth, một sự kiện được coi là cột mốc khai sinh của lĩnh vực này. McCarthy, một nhà khoa học máy tính người Mỹ, đã đóng vai trò trung tâm trong việc định hình và thúc đẩy những nghiên cứu ban đầu về AI. Cùng với Marvin Minsky, Claude Shannon và Allen Newell, họ đã tập hợp các nhà nghiên cứu có chung mối quan tâm về việc xây dựng những cỗ máy có khả năng mô phỏng trí tuệ con người.
John McCarthy – Cha đẻ của Trí Tuệ Nhân Tạo
Những năm 1950 và 1960 chứng kiến sự bùng nổ của những nghiên cứu ban đầu đầy hứa hẹn. Các nhà khoa học tập trung vào việc phát triển các chương trình có thể giải quyết các bài toán logic, chơi cờ, và hiểu ngôn ngữ tự nhiên dựa trên các quy tắc và biểu tượng. Một số thành tựu đáng chú ý trong giai đoạn này bao gồm Logic Theorist, General Problem Solver (của Newell và Simon), ELIZA (của Joseph Weizenbaum), và SHRDLU (của Terry Winograd).
3. “Mùa đông AI” lần thứ nhất (1970s): Sự suy giảm niềm tin và tài trợ
Tuy nhiên, những kỳ vọng ban đầu dần nhường chỗ cho sự thất vọng khi những giới hạn của các phương pháp tiếp cận dựa trên quy tắc trở nên rõ ràng. Các chương trình AI thời kỳ này gặp khó khăn trong việc xử lý những vấn đề phức tạp và mang tính thực tế cao.
Một số yếu tố dẫn đến sự suy giảm niềm tin và tài trợ cho nghiên cứu AI trong những năm 1970, được gọi là “Mùa đông AI” lần thứ nhất, bao gồm sự phức tạp của thế giới thực, vấn đề biểu diễn tri thức, giới hạn về phần cứng, những lời hứa suông và báo cáo Lighthill (1973) của Sir James Lighthill, một nhà toán học người Anh, người đã đánh giá một cách tiêu cực về tiến độ của nghiên cứu AI và dẫn đến việc cắt giảm đáng kể ngân sách cho lĩnh vực này ở Anh.
4. Lời kết của phần 1:
Giai đoạn đầu của lịch sử AI là một thời kỳ đầy nhiệt huyết và những khám phá tiên phong. Những ý tưởng ban đầu về trí thông minh nhân tạo, được khơi dậy từ những giấc mơ cổ đại và những tiến bộ khoa học đầu thế kỷ 20, đã được hiện thực hóa bằng việc ra đời của lĩnh vực AI chính thức vào giữa thế kỷ 20. Tuy nhiên, những thách thức trong việc mô phỏng sự phức tạp của trí tuệ con người và những giới hạn về công nghệ đã dẫn đến giai đoạn “Mùa đông AI” đầu tiên, một lời nhắc nhở rằng con đường phát triển AI sẽ không chỉ toàn hoa hồng.
Góc Nhỏ Sài Gòn tổng hơp và biên tập.